آتروفی عضلانی نخاعی (SMA) “5q” چیست؟
آتروفی عضلانی نخاعی(SMA) یک بیماری عصبی-عضلانی ژنتیکی نادر است که باعث تحلیل فزاینده در عضلات ( آتروفی ) و ضعف منجر به از دست دادن حرکت می شود. این بیماری بر توانایی در سینه خیز و راه رفتن، بازو، دست، سر و گردن، تنفس و بلع أثر می گذارد. اشکال مختلفی از SMA و طیف وسیعی از میزان شدت ابتلای کودکان و بزرگسالان وجود دارد. رایج ترین شکل 5q SMA است که شامل انواع اس ام ای 1، 2، 3 و4 است.
تعداد و آمار
اینطور برآورد می‌شود که SMA از هر 10,000 تولد، یک نفر را تحت تاثیر قرار دهد. در سال 2021، این تعداد حدود 70 نوزاد در بریتانیا بود که با SMA متولد شدند، که حدود 60٪ (42) دارای نوع شدیدتر SMA یعنی نوع ۱ بودند.
بین 1 تا 2 نفر از هر 100,000 نفر در سراسر جهان دارای نوعی از SMA هستند. این بدان معنا بود که در اواسط سال 2021، حدود 1340 نفر در انگلستان، اسکاتلند، ولز و ایرلند شمالی با SMA زندگی می کردند. از آنجایی که هیچ منبع اطلاعاتی متمرکزی وجود ندارد، تعداد دقیق مشخص نیست.
برغم اینکه این بیماری یک بیماری نادر است، اما ژن معیوب توسط یک نفر از حدود هر 40 نفر (به نام ناقل) حمل می شود. وقتی دو ناقل بچه دار می شوند، برای هر بارداری یک از چهار احتمال وجود دارد که کودک به SMA مبتلا شود.
علت 5q SMA چیست؟
ژنی به نام ژنSurvival Motor Neuron 1 ( SMN1 ) (بقاء سلول عصبی حرکتی) پروتئینSMN را تولید می کند که سلول های عصبی حرکتی تحتانی راسالم نگه می دارد. این ژن برای فعال کردن عضلات مورد استفاده برای حرکت بازوها، دست ها، سر و گردن و همچنین تنفس و بلع ضروری است. اکثر مردم دو نسخه سالم از ژن SMN1 دارند. افرادی که دارای 5q SMA هستند دو نسخه معیوب از ژن SMN1 دارند، به این معنی که قادر به تولید پروتئین SMN کافی برای داشتن نورون های حرکتی سالم تحتانی نیستند.
ژن دوم نیز در تولید پروتئین SMN نقش دارد. این ژن SMN2 است که گاهی اوقات به عنوان ژن پشتیبان SMA نامیده می شود . اگرچه این ژن مقداری پروتئین SMN کارا می‌سازد ، اما به طور کامل نمی‌تواند ژن‌های معیوبSMN1 را در افراد مبتلا به SMA جبران کند.
انسانها می توانند بین صفر تا 8 نسخه از ژن SMN2 (کپی های SMN2 ) داشته باشند. داشتن نسخه‌های بیشتر از SMN2 معمولاً با علایم کمتر SMA همراه است، اما برای هر فرد، نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی در مورد نوع یا شدت SMA بر اساس شماره کپیSMN2 انجام داد.
درمان های دارویی
هیچ درمانی برای SMA وجود ندارد، اما از سال 2016 به تدریج، درمان‌های دارویی در سراسر جهان معرفی شدند و در بریتانیا، اکنون سه درمان دارویی با بودجه NHS وجود دارد:
- Spinraza™ / nusinersen
- Evrysdi™ / risdiplam
- Zolgensma™ / onasemnogene abeparvovec
به دلایل جنبه های ایمنی بالینی، اگرچه این درمان ها برای برخی امکان پذیر است، اما برای همه مبتلایان به SMA مقدور نیست. همچنین، هم کارآزمایی بالینی و هم شواهد موجود در دنیای واقعی نشان می‌دهند که اگر هر یک از این درمان‌های دارویی امکان‌پذیر باشد، درمان زودهنگام برای به حداکثر رساندن اثربخشی بالقوه در این بیماری پیشرونده، ضروری است. به همین دلیل است که پزشکان و گروه های بیمار از معرفی زودهنگام «غربالگری نوزادان SMA در بریتانیا» حمایت می کنند. برای کسانی که درمان را در سنین بالاتر شروع می کنند، تثبیت این بیماری پیشرونده به خودی خود یک دستاورد بزرگ است.
اطلاعات بیشتر در مورد انواع شروع بیماری 5q SMA در دوران کودکی
طبقه بندی های بالینی درخصوص شروع 5q SMA در دوران کودکی – نوعهای 1، 2 و3 SMA- بیانگرسن شروع علائم و نقاط عطف حرکتی است که انتظار می رود فرد به آن دچار شود. با این حال، شدت این بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است، هم در بین «یک نوع» و هم بین «انواع» – هر کودک و بزرگسالی به طور متفاوت تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
قبل از اینکه به طور گسترده‌تری درمان‌های دارویی برای SMA در دسترس قرار گیرد، پزشکان و محققان، اطلاعاتی را در مورد پیشرفت معمول بیماری جمع‌آوری می‌کردند که ممکن بود هر کسی با هر نوعی از SMA انتظار داشته باشد با آنها مواجه شود که به آن «روند طبیعی» می گویند.
در روند طبیعی، علائم SMA نوع 1 قبل از 6 ماهگی ظاهر می شود. قبل از سال 2007، زمانی که مدیریت پیشگیرانه شرایط این بیماری بیان شد، اکثر کودکان نمی‌توانستند بدون حمایت بنشینند و انتظار می‌رفت به دلیل مشکلات شدید تنفسی کمتر از دو سال زندگی کنند. درمان های دارویی نتایج بسیار مثبتی را برای این کودکان، به ویژه برای نوزادان تازه تشخیص داده شده، به ارمغان آورده است.اگرچه بسیاری از کودکان تحت درمان، بسیار بهتر از گذشته فعالیت می‌کنند،با این حال هنوز تحت تأثیر درجات مختلفی از ضعف عضلانی هستند. این ممکن است شامل توانایی آنها در راه رفتن و بالا نگه داشتن سر برای مدت طولانی، قدرت بازوی آنها و تنفس و بلع آنها باشد. بسیاری هنوز به مراقبت و حمایت قابل توجهی نیاز دارند.
علائم SMA نوع 2 معمولا بین سنین 7 تا 18 ماهگی ظاهر می شود. در روند طبیعی SMA نوع 2، کودکان نمی توانند بدون کمک بایستند و راه بروند و در حرکت بازوها مشکل دارند. ضعف عضلانی پیشرونده آنها به این معنی است که آنها برای رفت و آمد به ویلچرهای برقی نیاز دارند، ممکن است در انجام فعالیت های روزانه خود با مشکل مواجه شوند و در هر دو مقطع کودکی و بزرگسالی به مراقبت و حمایت قابل توجهی نیاز داشته باشند. برخی از آنها مشکلات تنفسی و بلع دارند که ممکن است بر امید به زندگی آنها تأثیر بگذارد، اما اکثریت آنها عمر طولانی دارند.
باSMA نوع 3 ، علائم پس از 18 ماهگی ظاهر می شود. «روند طبیعی» SMA نوع 3 نشان می دهد که کودکان می توانند بایستند و راه بروند اما با گذشت زمان توانایی راه رفتن آنها کاهش می یابد. اکثرمبتلایانی که قبل از 3 سالگی تشخیص داده می شوند، توانایی راه رفتن خود را در سنین نوجوانی از دست می دهند. قدرت اندام فوقانی نیز تحت تأثیر قرار می گیرد، اما افراد کمتری با SMA نوع 3 مشکلات تنفسی یا بلع دارند. میزان مراقبت و حمایت مورد نیاز در طول زمان بسیار متفاوت است، اما برای برخی می تواند قابل توجه باشد. امید به زندگی معمولاًتحت تأثیر قرار نمی‌گیرد و برقرار است.
اکثر کودکان مبتلا به SMA نوع 2 یا 3 در حال حاضر تحت درمان دارویی هستند، بنابراین ما دوباره شاهد تاثیرات مثبت، به ویژه با درمان زودهنگام هستیم. به طور مشابه، درمان برای بزرگسالانی که مبتلا به SMA نوع 3 هستند به آرامی آغاز شده است. برای کسانی که درمان را در مراحل بعدی زندگی شروع می کنند، تثبیت این وضعیت پیشرونده به خودی خود یک دستاورد بزرگ است، با این حال، نیازهای مراقبت و حمایت روزانه همچنان بالاست.
سایر اشکال SMA
نوع 4 SMA یک شکل شروع SMA 5q در بزرگسالان است.
سایر اشکال نادرتر SMA هم بر کودکان و هم بزرگسالان تأثیر می گذارد. اینها علل ژنتیکی متفاوت و الگوهای مختلف وراثت دارند.
